Tarihte Bugün - 4 Haziran

Yunan felsefesinin kurucularından Sokrates MÖ 470 yılında Attika'ya bağlı Alopeke'de doğdu, MÖ 399'da Atina'da hayata veda etti. Heykelci Sofroniskos ile ebe Fenarete'nin oğlu Sokrates'in kimliği de başlıbaşına bir felsefi sorundur.

Filozofların ve tarihçilerin üzerinde tartıştıkları Sokrates konusunda anlatılanlar da birbirini tutmaz. Yani herkes, kendine göre bir tarihsel Sokrates ya da kuramsal Sokrates portresi çizmiştir.

Sokrates, edebi verimin yüksek olduğu bir dönemde hiçbir şey yazmadığı gibi, profesyonel bilgi hocalarının ortaya çıktığı bir dönemde öğretmenliği resmi bir meslek olarak da seçmedi.

Hayatı boyunca ancak üç kez Atina'dan ayrıldığı söylenir: Bir kez askeri yükümlülük gereği, bir kez Delfi'ye gidip biliciye danışmak ve orada üzerinde 'kendini tanı' sözünün yazılı olduğu Apollon tapınağını görmek için.

Sokrates genellikle ahlak felsefesinin, yani değer öğretisinin kurucusu olarak bilinse de, ondan geriye kalan şey, bir öğretiden çok, kişilerin bilincine, özlerinin ne olduğunu göstermeye yönelik bir çabadır.

Sokrates önceleri doğa bilimleriyle, özellikle de canlı varlıkların çoğalması ve kaybolup gitmesi olgusuyla ilgilendi. Bu amaçla, matematiği ve doğa filozoflarının dünyayla ilgili öğretilerini incelemesi gerekti.

Yüzeysel bilgiyi aşma ve şeylerin gerçek bilgisine ulaşma isteğiyle, bireylerin davranışlarında ve yaşamlarında temel aldıkları inançları sorgulamaya yöneldi.

Sokrates, inançlarını ayrım gözetmeksizin yadsımak için toplumun bütün kesimlerine seslendi; bu tutumu da şiddetli tepkilerle karşılaşması ve trajik bir biçimde ölmesi sonucunu doğurdu.

Sokrates, her türlü edinilmiş bilgiyi yadsıyan bir düşünceden yola çıkan yöntemiyle, yani diyalog sanatı ya da diyalektikle, insanlara, bilgiye sahip olduklarını sandıklarını, oysa sahip olmadıklarını kanıtlıyordu.

Ardından, bir karara varmak gerektiğinde ve çaresiz kalan muhatapları ondan sorunla ilgili düşüncesini sorduklarında, filozofça geri çekiliyor, bu da genellikle muhataplarının öfkelenmesine yol açıyordu.

Sokrates'in dünyadaki son günü Platon tarafından Fedon'da anlatılır: "Bir gün ki Sokrates, Tebesli dostları Kebes ve Simnias ile ruhun ölümsüzlüğü üzerine konuşarak geçirdi...

"Baldıranı içtikten ve ölmek üzere yattıktan sonra son sözleri şunlardı: Krito, Aeskulapius'a bir horoz borçluyuz; bu yüzden onu öde, sakın unutma."

Zehir yüreğine ulaştığında sarsıldı ve öldü. "Ve Krito bunu görerek ağzını ve gözlerini kapadı. Bu, Ekhekrates, dostumuzun sonuydu. Öyle bir insan ki, tüm çağının bizim bildiğimiz en iyisi ve dahası, en bilgesi ve en doğrusuydu."

Günün diğer önemli olayları

980: "Davranışların en iyisi iyi niyetten doğandır. Niyetin en iyisi ise bilimden ortaya çıkandır" diyen bilim adamı İbn-i Sina doğdu.
1878: Kıbrıs, Osmanlı Devleti'nden ayrılarak İngiliz egemenliğine girdi.
1876: Sultan Abdülaziz, Feriye Köşkü'nde odasında ölü bulundu.
1898: Pehlivan Koca Yusuf, ABD dönüşünde, 'La Burgogne' adlı geminin Atlas Okyanusu'nda batması sonucu yaşamını yitirdi.
1930: Türk Tarihi Tetkik Heyeti ilk toplantısını yaptı. Ekip, 16 kişiden oluşuyordu. Heyet başkanlığına Tevfik Bey (Bıyıklıoğlu) seçildi.
1932: Türkiye'deki yabancıların kamu işlerinde çalışması yasaklandı.
1933: Şair Ahmed Haşim, İstanbul'da 46 yaşında hayata veda etti.
1944: II. Dünya Savaşı sırasında Alman harp gemileri ticaret gemisi biçimine sokularak Boğazlar'dan geçiyordu. İngiltere bu durumu Türkiye nezdinde protesto etti.
1961: ABD Başkanı John F. Kennedy ile Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Nikita Kruşçev, Viyana'da bir araya geldi.
1970: Manisa'da aşırı sağcılar mini etekli kızlarla uzun saçlı ve favorili erkeklere saldırdı.
1972: California Üniversitesi profesörlerinden siyah eylemci Angela Yvonne Davis, gizli örgüt kurmak, cinayet ve adam kaçırma suçlarından beraat etti. Jürinin bütün üyeleri beyazdı.
1973: Yavuz Zırhlısı, Gölcük'te yapılan törenle donanmadan çıkarıldı.
1974: Uluslararası Hukukçular Komitesi, Uganda'da İdi Amin'in iktidarı ele geçirmesinden bu yana 250 bin kişinin öldürüldüğünü açıkladı.
1979: 105 kişinin hayatını kaybettiği Kahramanmaraş olaylarının sanığı 885 kişinin davası başladı.
1986: İzmir 9 Eylül Üniversitesi'nde bir kız öğrenci Ramazan günü okula askılı elbiseyle geldiği için polis tarafından dövüldü.
1989: İran'ın dini lideri Ayetullah Humeyni vefat etti.
1994: İslam toplumunda kadınların baskı altında olduğunu söyleyen Bangladeşli yazar Teslime Nesrin, radikal dinciler tarafından ölümle tehdit edildi.
1994: İki heykeli, Türk örf ve adetlerine uygun olmadığı gerekçesiyle kaldırtan Ankara Belediye Başkanı Melih Gökçek, "böyle sanatın içine tükürürüm" dedi.
2001: Gaffar Okkan suikastıyla ilgili olarak, terör örgütü Hizbullah mensubu biri kadın 10 kişi yakalandı.

Teşekkürler